Người ta nói bộ não vận hành nhanh hơn trong khi rơi. Như thể sự bùng nổ đột ngột của động năng đã đẩy nhanh năng lực trí tuệ đến mức làm cho thế giới bên ngoài được ghi nhận như trong một bộ phim chiếu chậm.
Thế nên ông Ove có thời gian để nghĩ về đủ thứ chuyện trên đời. Nhất là những chiếc máy sưởi.
Bởi lẽ ai cũng biết mọi thứ đều có những cách làm đúng và những cách làm sai. Mặc dù đã nhiều năm trôi qua và Ove không còn nhớ chính xác giải pháp nào được ông xem là đúng trong cuộc tranh cãi về việc lựa chọn hệ thống sưởi trung tâm của tổ dân phố, ông vẫn nhớ rất rõ giải pháp của Rune là sai.
Nhưng vấn đề không chỉ là hệ thống sưởi trung tâm. Rune và ông đã biết nhau gần bốn mươi năm, trong đó có ít nhất ba mươi bảy năm bất hòa.
Thực lòng mà nói, ông không nhớ nổi chuyện đó đã bắt đầu thế nào. Với kiểu bất hòa này, người ta không thể nhớ được. Nó là một dạng mâu thuẫn trong đó nhiều bất đồng nhỏ đan quyện với nhau rối rắm tới mức càng nói càng đổ thêm dầu vào lửa, và rốt cuộc họ không thể nào mở miệng mà không nhắc lại ít nhất bốn vụ cãi cọ trước đó. Một dạng mâu thuẫn cứ tiếp diễn hằng ngày. Cho đến cái ngày mà nó đột ngột chấm dứt.
Nói cho đúng thì đây không phải chuyện xe cộ. Mặc dù ông Ove lái một chiếc Saab, còn Rune chọn xe Volvo. Bất cứ ai cũng có thể thấy chuyện đó không ổn về lâu về dài. Hồi đầu, họ là bạn của nhau. Hay chí ít cũng là bạn bè trong mức độ mà những người như Ove và Rune có thể làm được. Chủ yếu là vì hai bà vợ, đương nhiên rồi. Khi bốn người họ dọn đến khu nhà này gần như cùng một thời điểm, Sonja và Anita đã lập tức trở thành bạn tốt, vì chỉ có họ mới cưới những ông chồng như Ove và Rune.
Ove còn nhớ ít nhất ông cũng không ghét Rune trong những năm tháng đầu tiên ấy. Họ là những người lập nên ban điều hành tổ dân phố, với ông là tổ trưởng, và Rune là tổ phó. Hai người đã sát cánh bên nhau khi hội đồng thành phố muốn triệt hạ cánh rừng phía sau nhà của họ để mở rộng khu dân cư. Tất nhiên, hội đồng tuyên bố rằng kế hoạch xây dựng đã có từ nhiều năm trước khi hai ông dọn đến khu này, nhưng với Ove và Rune thì đừng có lấy lý lẽ đó ra để thuyết phục. “Mấy người muốn chiến tranh thì sẽ có chiến tranh!” Rune đã hét vào bọn họ qua điện thoại như thế. Và đúng như vậy: vô số những lời thỉnh cầu, những lá thư ngỏ và cuộc vận động xuất hiện trên báo chí. Sau đó một năm rưỡi thì hội đồng thành phố bỏ cuộc và tiến hành xây dựng ở chỗ khác.
Tối hôm đó, hai ông ngồi nhâm nhi whisky ở sân nhà Rune. Họ tỏ ra không quá vui mừng về chiến thắng, theo lời nhận xét của hai bà vợ. Cả hai hình như còn thất vọng vì hội đồng đã bỏ cuộc nhanh như vậy. Mười tám tháng qua là khoảng thời gian vui thú nhất trong đời họ.
“Hình như không ai sẵn sàng đấu tranh cho nguyên tắc của mình nữa nhỉ?” Rune đã nói như thế.
“Không một ai.” Ove đã đáp như vậy.
Rồi họ chạm cốc vì sự hèn nhát của các địch thủ.
Chuyện đó đã xảy ra rất lâu trước cuộc lật đổ ở tổ dân phố, tất nhiên rồi.
Trước cả khi Rune mua một chiếc BMW.
“Thằng ngu,” hôm đó Ove đã nghĩ như vậy, cũng như ngày hôm nay sau chừng ấy năm. Và cũng như mọi ngày trong quãng thời gian đó. “Làm thế quái nào anh có thể nói lý lẽ được với một kẻ mua xe BMW kia chứ?” Ove từng hỏi lại Sonja khi bà thắc mắc về việc Rune và ông không còn nói chuyện với nhau nữa. Và bà không có phản ứng nào khác ngoài đảo mắt, miệng lẩm bẩm: “Anh thật hết thuốc chữa.”
Ove không đồng ý với nhận xét của bà. Ông chỉ nghĩ đơn giản là cần phải có khuôn khổ một chút. Ông không thích cuộc sống mà mọi thứ đều có thể tráo đổi được, và lòng trung thành không có giá trị gì. Ngày nay, mọi người thay đổi đồ đạc của mình thường xuyên đến nỗi những bí quyết giữ bền các thứ trở thành thừa thãi. Không ai còn quan tâm đến chất lượng nữa. Cả Rune, cả những người hàng xóm khác, lẫn những tay quản lý ở chỗ làm của Ove. Giờ đây mọi thứ đều được vi tính hóa, làm như người ta không thể xây nổi một căn nhà trước khi một tay tư vấn thiết kế nào đó trong chiếc áo sơ mi chật căng mở cái máy tính xách tay của hắn lên. Làm như đó là cách người ta xây nên Đại hý trường La Mã và các kim tự tháp Giza. Chúa ơi, họ đã xây được cả ngọn tháp Eiffel vào năm 1889, trong khi ngày nay không ai vẽ nổi bản thiết kế căn nhà một tầng mà không bị gián đoạn vì phải chờ sạc pin điện thoại di động.
Trong thế giới hiện tại, mọi thứ trở nên lỗi mốt trước cả khi chúng được phát minh ra. Cả một đất nước đứng lên vỗ tay cho việc không ai còn có thể làm bất cứ cái gì một cách đúng đắn nữa, và thoải mái vinh danh sự tầm thường.
Không ai còn biết thay lốp xe, lắp một cái công tắc dimmer^[Công tắc biến áp (Caruri).], lát vài viên gạch, trét matit một bức tường, hay tự kê khai thuế. Những kiến thức đó đã không còn cần thiết. Đó là những chủ đề bàn luận thông thường giữa ông và Rune. Để rồi một hôm ông ta đi mua một chiếc BMW.
Có phải con người ta hết thuốc chữa chỉ vì họ tin rằng nên có một số giới hạn? Ông không nghĩ vậy.
Nhưng đúng là ông không nhớ nổi mối bất hòa với Rune đã bắt đầu như thế nào. Nó cứ thế tiếp diễn. Sau vụ mấy cái máy sưởi và hệ thống sưởi trung tâm, lại tới vụ
bãi đỗ xe, việc chặt cây, dọn tuyết, xén cỏ và vụ bả chuột trong cái hồ của Rune. Trong hơn ba mươi lăm năm, hai người đã ném cho nhau những ánh mắt hình viên đạn qua hàng rào, trong lúc đi lại trên khoảnh sân giống hệt nhau ở đằng sau ngôi nhà giống hệt nhau của họ. Và rồi đến một ngày kia, cách đây một năm, nó đã đột ngột kết thúc. Rune ngã bệnh. Ông ta không bao giờ bước chân ra khỏi nhà nữa. Ove thậm chí không biết ông ta có còn giữ chiếc xe BMW hay không.
Thế nhưng, có một phần trong ông cảm thấy nhớ lão già chết toi ấy.
Người ta vẫn nói bộ não vận hành nhanh hơn trong khi rơi. Kiểu như ta có thể có hàng ngàn suy nghĩ chỉ trong một khắc. Hay nói cách khác, Ove có thừa thời gian để suy nghĩ giữa khoảnh khắc ông đá văng cái ghế đẩu, chúi đầu tới trước và khoảnh khắc ông chạm sàn nhà như một bao gạo, tức tối vùng vẫy. Ông nằm ngửa dưới sàn trong một khoảnh khắc dài vô tận, ngắm cái móc gắn chắc trên trần nhà. Thế rồi ông bàng hoàng nhìn sợi dây thừng vừa bị đứt làm hai đoạn.
Lỗi tại cái xã hội này cả, Ove nghĩ bụng. Người ta không sản xuất nổi một sợi dây đàng hoàng nữa hay sao? Ông chửi rủa hàng tràng trong lúc cố nhúc nhắc đôi chân. Chúa ơi, làm thế nào người ta lại có thể sản xuất hỏng một sợi dây thừng kia chứ? Làm thế quái nào?
Người ta chẳng còn biết đến khái niệm chất lượng nữa, ông tự nhủ rồi đứng dậy, vuốt phẳng lại áo quần, đảo mắt nhìn quanh nhà. Má ông nóng bừng, không rõ là do giận dữ hay xấu hổ nữa. Ông nhìn ra cái cửa sổ buông rèm kín mít, như thể sợ có ai đó vừa quan sát mình.
Thật là quá thể, ông nghĩ. Đến cả tự tử một cách đàng hoàng cũng không được nữa. Ông nhặt mẩu dây đứt lên và vứt vào thùng rác trong bếp. Sau đó, ông gấp tấm nhựa bảo vệ sàn lại và cho vào một cái túi IKEA, xếp máy khoan và mũi khoan vào hộp, rồi đi cất mọi thứ vào lán dụng cụ.
Ông đứng trong lán vài phút, nghĩ đến những lời căn dặn của bà Sonja là phải thu dọn nó cho ngăn nắp. Ông luôn từ chối vì biết mỗi khoảng trống mới xuất hiện sẽ lập tức trở thành cái cớ để ai đó ra ngoài mua thêm những thứ linh tinh lấp vào. Và giờ thì đã quá muộn để dọn dẹp. Giờ đây không còn ai đề nghị đi mua những món đồ linh tinh nữa. Sự ngăn nắp sẽ tạo ra nhiều khoảng trống. Mà ông thì cực ghét những khoảng trống.
Ove tiến đến chỗ bàn thợ, lấy một chiếc mỏ lết và một can nhựa nhỏ. Ông ra khỏi lán, khóa nó lại và vặn thử tay nắm cửa ba lần. Sau đó ông bước lững thững trên con đường nằm giữa hai dãy nhà, rẽ vào căn nhà ở cuối đường và bấm chuông. Anita ra mở cửa. Ông nhìn bà ta, không nói một lời. Ông thấy Rune ngồi đó trên chiếc xe lăn, ánh mắt hờ hững hướng ra ngoài cửa sổ. Có vẻ như trong suốt quãng thời gian vừa rồi ông ta chỉ làm mỗi chuyện đó.
— Mấy cái máy sưởi của chị ở đâu nào? – Ove làu bàu.
Anita nở một nụ cười ngạc nhiên và gật đầu với một sự mừng rỡ pha lẫn bối rối.
— Ồ, Ove, anh thật tốt bụng quá, t…
Ông ngắt lời bà ta và bước vào nhà, không buồn cởi giày.
— Ngày hôm nay dù sao cũng hỏng bét cả rồi.