Những ngày sau đó, tôi đã làm đúng theo những gì Laica mách bảo. Tôi không muốn bị liệt vào hạng đần độn.
Laica đã theo bà cố chị Ni về nhà nhưng không hề gì, hôm nào gặp lại hắn tôi sẽ kể cho hắn nghe tôi đã nhảy chồm chồm lên chân mẹ chị Ni trong bữa ăn như một tên du thủ du thực như thế nào.
Lạ thật, Bêtô bữa nay làm sao thế nhỉ? – Mẹ chị Ni nheo mắt ngó xuống, vừa vỗ tay lên đầu tôi.
Tôi càng nhảy tợn, cứ tưởng đó là lời khen, ít ra cũng là sự thán phục và cảm thấy Laica là thằng cún hiểu biết nhất trên đời.
Ba chị Ni băn khoăn:
– Chả hiểu nó học ở đâu cái trò hỗn láo này.
Tôi biết từ hỗn láo, vì vậy tôi nhảy chậm lại một chút, cố đoán xem cái từ này và tôi có liên quan gì với nhau không.
Đến khi chị Ni cốc nhẹ lên đầu tôi:
– Như thế là hư lắm, Bêtô.
Tôi lờ mờ đoán ra rằng những con cún nhảy chồm chồm trong bữa ăn mới là những con cún đần độn.
42
Thằng Binô đến, bổ sung cho tôi một cách nhìn khác về bạn bè.
Laica dĩ nhiên vẫn còn là một đứa bạn hấp dẫn, cho dù vì hắn mà tôi thường xuyên bị mắng.
Laica sống ở nhà bà cố chị Ni nhưng khoảng cách không gian không ngăn cản hắn bày cho tôi vô số những trò nghịch ngợm mỗi khi chúng tôi có dịp gặp nhau.
Và tôi phải thú thật rằng sau tất cả những phiền toái mà Laica gián tiếp gây ra cho tôi, tôi vẫn giữ nguyên những thiện cảm mà tôi đã trót dành cho hắn.
Với cách nhìn đời mới mẻ do Binô mang lại, hình ảnh thằng Laica trong mắt tôi hẳn nhiên không còn như cũ. Nhưng ngay cả khi hình ảnh đó tan vỡ (theo kiểu tan vỡ của một lý tưởng hay một mối tình đầu) thì tôi vẫn không tìm thấy lý do gì để không yêu những mảnh vỡ đó.
43
Một đứa bạn xấu, như tôi đã nói, là một đứa bạn hấp dẫn. Nhưng một đứa bạn thông thái cũng hấp dẫn không kém.
Không chỉ loài người, bọn cún chúng tôi cũng bị chinh phục bởi sự thông tuệ. Bạn nhớ lại đi, có phải trò chuyện với một người thông minh bao giờ cũng thú vị? Và sau mỗi cuộc đàm đạo, chắc chắn bạn sẽ học được một điều gì đó?
Binô mở ra cho tôi những kích thước mới của cuộc sống bằng bản liệt kê dài dằng dặc của nó về những cái thú ở đời.
Nhìn thấy nắng sau những ngày mưa là một điều thú vị. Nhưng ngay cả trong những ngày mưa, nếu ta chịu mở ra mọi giác quan như một ngôi nhà mở tung các cửa sổ, ta cũng sẽ đón nhận được những cảm xúc tuyệt vời! Binô bảo tôi thế và nó dẫn tôi đến dưới mái tôn che dọc hành lang chạy xuống bếp, chui vào dưới chạn thức ăn, nằm nghe mưa.
44
Mưa, đối với tôi không phải là cái gì xa lạ.
Nhưng tôi chưa bao giờ nghe mưa dưới mái tôn.
Những hạt mưa gõ vào mái tôn tạo ra một âm thanh khác hẳn khi chúng rơi trên mái ngói.
Rầm rầm. Rầm rầm. Rầm rầm.
Nghe như có hàng ngàn con ngựa phi ngay trên đầu. Nghe như ông trời đứng vãi đá từ trên cao. Nghe như ai đó đang thét gào giận dữ. Cuối cùng là nghe như mái nhà sắp sập xuống và đè bẹp chúng tôi.Tai ù như xay lúa, tôi rúm người lại, run bần bật, đuôi cụp vào giữa hai chân.
Binô gãi mõm vào tai tôi:
– Mày sao thê? Sợ à?
– Ừ. – Tôi lắp bắp.
– Sợ nhưng mà thích chứ?
Binô lại hỏi. Câu hỏi thật kỳ cục, nhưng tôi gật đầu ngay:
– Thích.
Được sợ hãi, đúng là một cái thú. Hèn gì chị Ni thích nghe chuyện ma và thằng Binô ngày nào cũng trèo lên căn gác gỗ.
45
Khi nỗi sợ qua đi, tôi sung sướng bắt gặp mình nằm dán vào bộ lông dày và ấm của Binô. Hai đứa thò đầu ra khỏi gầm chạn, lặng lẽ ngắm mưa rơi.
Mưa nhẹ hạt dần, những tiếng lộp độp trên mái tôn càng lúc càng thu nhỏ lại, nghe như tiếng vó ngựa đang rời đi và chuẩn bị khuất đâu đó đằng sau dãy núi xa.
Nhìn màn mưa lướt thướt kéo ngang qua tầm mắt, thỉnh thoảng chao đi như bức rèm bị gió thổi, tôi lười nhác buông mình vào một cảm giác thư thái và êm đềm, cảm thấy cuộc đời bỗng dưng đáng sống biết bao.
Những khoảnh khắc như thế thật là quý giá.
Bạn cũng vậy thôi. Một lúc nào đó, tâm trí bất chợt lãng đi những bon chen thường nhật để ngẩn ngơ trước tiếng chim hót đầu ngày hay xúc động trước một bông hồng nở muộn bên bậu cửa sổ, bạn sẽ thấy hạnh phúc đôi khi đơn sơ, giản dị biết chừng nào.
46
Rồi đến một ngày mưa dứt hạt và trời thôi tù mù. Mặt trời ló ra sau những áng mây như gương mặt rực rỡ ló ra khỏi tấm khăn voan tươi cười ngó xuống.
Tôi vẫn cọ mình vào tấm chăn Binô, nghe hơi đất ẩm ngoài vườn xộc vào mũi, trong lòng chợt dậy lên một nỗi nhớ xa xăm.
Mùi đất nồng, mùi hoa không rõ tên, tiếng lá rơi, tiếng những chồi nấm xuyên qua mặt đất sau mưa, tiếng chim gù từ một gò xa mơ hồ vẳng lại, tất cả không biết đã sống trong tôi từ bao giờ – dường như chúng đã ngủ thiếp đi từ lâu lắm và bây giờ đột nhiên bị hơi đất ẩm thoảng vào từ ngoài vườn đánh thức.
Tôi không nhớ tôi đã nghe tiếng chồi non tách vỏ vào lúc nào, tôi cũng không nhớ tôi đã nghe tiếng chim lích chích mổ hạt từ đâu, nhưng tôi cảm nhận tất cả một cách rõ rệt trong từng mạch máu đang phập phồng bên dưới làn da. Có phải từ xa xưa tôi đã sinh ra và lớn lên trong những âm thanh ấy?
Có lần nào trong đời nếu bạn bất chợt bắt gặp điều gì vừa xa xôi lại vừa gần gũi và cái điều rất đỗi mơ hồ đó khiến bạn đâm ra bồi hồi khó tả thì chắc chắn bạn đang rơi vào tâm trạng giống như tôi.
Lúc đó, hẳn là bạn cũng đang nhìn thấy nắng sau cơn mưa.
47
Lão Hiếng bán nhà dời đi nơi khác.
Cái tin này được bọn cún trong khu phố đón nhận bằng thái độ hân hoan như những cư dân đang sống nơm nớp trong khu oanh kích tự do đón nhận hòa bình. Tôi tin rằng sự kiện quan trọng này còn lớn lao hơn một điều thú vị.
Đã lâu rồi lão Hiếng hoài công rình rập cơ hội đá vào hông bọn tôi và tuy lão không giở trò được thêm lần nào nữa, bọn tôi cũng không vì thế mà ăn ngon ngủ yên. Chỉ cần có sự hiện diện của lão trong khu phố, thế giới của bọn tôi như bị đánh thuốc độc. Trong những cơn ác mộng của tôi, bao giờ lão Hiếng cũng mọc nanh và mỗi lần lão hả họng cười, miệng lão đỏ lòm những máu.
Sống bên cạnh kẻ ác cũng giống như sống bên cạnh một bãi mìn. Đối với bọn tôi, lão Hiếng luôn là mối nguy cơ thường trực. Lão chưa thủ ác được là vì lão chưa có dịp, chứ tâm địa của lão khó mà gột rửa. Điều đó cũng khó ngang với việc bắt một ông thần siêu quậy quay vào lại trong chai.
48
Nhưng bây giờ thì lão Hiếng đã không còn ở cạnh bọn tôi nữa. Cái mùi ác trong tâm hồn lão không còn tỏa ra mỗi ngày và không khí mà bọn tôi hít thở đã trong sạch hơn.
Cũng như bọn cún trong khu phố, tôi và Binô bắt đầu những ngày rủ nhau ra đứng trước hành lang, vẩn vơ nhìn trời ngắm đất và thanh thản tận hưởng cảm giác tuyệt vời của một tâm hồn không vướng bận âu lo.
Theo nhà hiền triết Binô thì bọn tôi đã có một số phận may mắn. Có đôi khi định mệnh buộc con người ta phải sống cạnh một kẻ hung dữ suốt từ đời này sang đời khác mà không có cách gì thoát ra được. Những nỗi bất hạnh như thế rất hay xảy ra và không loại trừ một ai: một con người, một lãnh thổ hay một dân tộc.
49
Tôi lại có dịp đến chơi nhà bà cố chị Ni. Lần này, có thêm thằng Binô tò tò bên cạnh.
Bọn cún nhà bà cố, tất cả là bốn đứa, xồ ra ngay khi hai đứa tôi vừa đặt chân qua cánh cổng chi chít hoa giấy đỏ hồng.
Binô có dịp bộc lộ sự nhút nhát của mình bằng cách đi thụt lại, nấp sau chân chị Ni, mắt láo liên cảnh giác.
– Binô – bạn tốt của tao đó.
Tôi nhanh nhẩu giới thiệu với Laica.
– Tụi tao không làm gì nó đâu.
Laica trấn an, hiểu quá rõ tôi muốn nói gì. Nếu Laica không phải là một con cún, hẳn tôi đã thấy hắn tinh quái mỉm cười.
Binô hoan hỉ đón nhận lời đảm bảo của Laica như đón nhận một tấm giấy thông hành. Tuy vậy, nó vẫn co rúm người khi bọn cún xúm lại, thi nhau rà những chiếc mũi ấm ướt quanh người nó và không ngừng khìn khịt.
Ở trên nóc tủ và trên đầu cầu thang, ả Phi Hùng và hai con mèo tôi chưa biết tên tò mò ngó xuống, có vẻ thất vọng khi thấy bọn tôi không lao vào cắn xé nhau.
Thích xem sự nhiệt náo cũng là một kiểu sống trên đời, nhất là với những tâm hồn cạn cợt và buồn chán. Một thế giới bình yên không phải là không gây khó chịu cho một số người. Bạn có tin như thế không?
50
Thằng Binô kết bạn rất nhanh. Một chốc sau tôi đã thấy nó không biết từ lúc nào và bằng cách nào chen huých với bọn cún nhà bà cố, say máu giành nhau những quả mận non lăn lóc trên mặt sân, vừa giành giựt vừa nhảy tưng tưng và luôn miệng gầm ghè như thể đó là món khoái khẩu nhất trên đời trong khi tôi biết thực ra đó là thứ chán ghét nhất.
Ở nhà tôi, Binô lúc nào cũng trầm tư như một triết gia.
Ở nhà bà cố, giữa cộng đồng cún, nó như một thằng Bino khác, đại khái là rất giống một phiên bản của thằng Laica, hăng hái và manh động.
Phải chăng hoàn cảnh thay đổi khiến tâm tính đổi thay? Nếu như vậy thì thằng Binô đang ở ống hay ở bầu?
51
Trong khi bọn tôi đùa giỡn ngoài sân thì chị Ni ngồi bên cạnh bà cố trên đi-văng và ôm lấy cánh tay bà.
– Bà khoẻ không hở bà? – Chị Ni dịu dàng hỏi.
Bà cố trả lời bằng một tràng ho sù sụ. Tôi thấy bà cúi gập người xuống. Trong khi đó chị Ni vội vã vuốt ngực bà, trông chị có vẻ lo lắng, và cả âu yếm nữa.
– Bà gắng chịu một chút nhé. Bà để bình xịt ở đâu, cháu đi lấy cho bà.
Chị nói với bà như nói với một đứa trẻ. Nhiều người bảo khi trẻ con trở thành người lớn thì người già trở lại thành trẻ con. Một thời gian dài tôi không tin điều đó; vì tôi không hình dung được người lớn hoá thành trẻ con bằng cách nào.
Mãi cho đến tận ngày hôm nay.
52
Chị Ni bảo bà bị bệnh hen suyễn. Bà mắc bệnh này từ lâu lắm rồi, nghe nói từ hồi còn bé cơ.
Cứ đến mùa đông, hoặc trời trở lạnh là bà khó thở.
Bà thở khò khè như tiếng kéo gỗ lò rèn. Chốc chốc bà lại ngước mắt lên trần nhà, như thể làm thế thì bà sẽ hít được nhiều không khí hơn. Nhưng điều đó chẳng giúp ích gì được cho bà, tôi thấy ngực áo bà phồng lên xẹp xuống gấp gáp, gương mặt bà bắt đầu đỏ bừng và mồ hôi bắt đầu lấm tấm trên trán.
Bà cầm cái bình nhỏ chị Ni đưa cho bà hâp tấp kê vào miệng.
Mãi một lúc bà mới thôi hổn hển và sắc mặt dần trở lại bình thường.
Chị Ni rên rỉ:
– Bà ơi, bà phải luôn để bình xịt trong túi áo chứ bà.
– Ờ, bà quên.
Bà móm mem cười. Chuyện quan trọng như vậy mà bà trả lời thật nhẹ nhõm, cứ như thể người ta quên đội nón đi ra đường.
Phải chăng những người thấu lẽ đời vẫn coi chuyện sống chết như sợi bấc?
53
Bạn đã bao giờ đi ngược nắng trên đường phố vào buổi chiều chưa? Khi từ nhà bà cố chị Ni trở về trên xe xích lô, thoạt đầu tôi phải nheo mắt vì bị những tia nắng chiếu vào mắt.
Nhưng một lát sau thì tôi quen dần. Tôi không còn thấy chói mắt nữa. Nắng buổi chiều lọc qua những đám mây dày, trở nên êm dịu khác thường. Phong cảnh quen thuộc dường như cũng khoác bộ mặt khác, lạ lùng và thơ mộng khó tả.
Dưới những tia nắng ngược, những tảng cây như bốc khói, hàng me già nhìn từ xa giống như những người khổng lồ đang quấn tóc bằng dải sương mờ. Khi tới gần tôi thấy bóng lá đổ xuống mặt đường hệt như bãi cỏ ai mới trồng.
Nắng chiều cắt từ đâu đó từng ô tròn, ô vuông và ô chữ nhật, dán lốm đốm lên các bức vách hai bên phố.
Dưới những tia nắng ngược, những ngôi nhà bỗng nhiên toả sáng. Cảnh vật vì thế trông sạch sẽ và sáng sủa như vừa được lau chùi. Những người đi lại trên phố nom cũng hồn nhiên và hiền lành hơn. Có vẻ như ngay cả họ cũng vừa đươc lau chùi. Những đăm chiêu, mưu mô, tính toán không còn dấu vết trên họ. Trông họ thoải mái lạ lùng.
Khi tôi quay sang Binô và nói với nó cảm giác của tôi, nó đồng ý ngay. Nhưng vì nó là nhà hiền triết nên cũng có điểm nó nghĩ khác tôi:
– Khi con người ta trông thiện lương hơn thì không phải vẻ mặt mà chính tâm hồn của họ vừa được lau chùi!
54
Ba chị Ni là một con người kỳ lạ. Suốt ngày ông ở trên căn gác gỗ ngồi lì trước một khối sắt gọi là computer.
Ông ngồi trên chiếc ghế có tựa từ 8 giờ sáng đến 8 giờ tối chỉ để làm mỗi một việc là gõ lóc cóc lên một thứ có tên là bàn phím.
Ông viết ra nhưng con chữ, những trang văn và những vần thơ.
Một buổi chiều cuối năm, tôi leo lên căn gác, đã định cào cửa để kiếm ăn, nhưng rồi tôi vội bỏ chân xuống.
Tôi cứ im như thế, nghiêng đầu lắng tai nghe, theo kiểu cún.
Có tiếng ba chị Ni đọc thơ đằng sau cánh cửa.
Ai đó nói: Thơ ca là thứ vô cùng phù phiếm nhưng vô cùng thiêng liêng. Tôi tin ngay. Cũng như tôi tin ở trên đời có những thứ vô cùng thiêng liêng nhưng vô cùng phù phiếm.
55
Giữ mùa, cất tháng, giấu chiêm bao
Đôi mắt tôi cay hạt bụi nào
Khóc trong trí nhớ bờ tre nhỏ
Chuồn chuồn còn tắm ở cầu ao?
Xe đò chỉ chạy một ngày thôi
Bảy nhánh sông thêm bốn ngọn đồi
Nằm nghe chìa khoá xoay trong ổ
Mới biết thời gian đóng cửa rồi
Lại một năm xa chắc chẳng về
Tháng mười lũ quét trắng cơn mê
Ở đây áo ấm, trời lên Tết
Con dế giang hồ đang nhớ quê…
56
Ba chị Ni xuất thân từ nông thôn. Ba chị đang nhớ quê. Ông đang làm thơ sầu xứ.
Tôi chắc cũng là một con cún nhà quê. Hôm nọ, nằm nhìn nắng sau những ngày mưa, nỗi hoài cảm từ đâu kéo tới lấp đầy hồn tôi khiến tôi rưng rưng vô hạn.
Nhánh sông – ngọn đồi – bờ tre – cầu ao – con dế – con chuồn chuồn, tôi nhớ tôi chưa thấy bất cứ thứ gì trong những thứ đó nhưng mặt khác tôi lại có cảm giác tôi đã biết tất cả, cũng như tôi có thể cảm nhận được ngay mùi khói bếp, mùi gỗ tươi mới đốn, cả mùi của những ngọn gió mùa xuân.
Ba chị Ni là con dế giang hồ.
Tôi là con cún giang hồ.
Cả hai đều đang nhớ quê.
Chỉ khác là tôi không biết quê tôi ở đâu. Nhưng hẳn đó là nơi có nhiều nắng và gió, cây xanh và cỏ hoa, tiếng chim và tiếng dế.
Có ai không có một miền quê để nhớ?
Ngay cả tôi, tôi cũng có một miền quê trong tiềm thức đó thôi.
57
Nỗi hoài cảm có mùi vị riêng và không phải lúc nào tôi cũng có thể mô tả được mùi vị của nó. Ngược lại, tình yêu và nỗi nhớ trong vần thơ của ba chị Ni cụ thể và rõ rệt hơn nhiều.
Sinh ra trên mảnh đất này
Tôi yêu chim chóc, hàng cây, cửa nhà
Yêu từ góc bếp yêu ra
Yêu từ biển rộng đảo xa yêu vào
Yêu bông hoa dại bên rào
Yêu làn mây trắng cao cao giữa trời
Tôi sinh ra giữa cuộc đời
Yêu người thân thuộc lẫn người không quen
Yêu ô cửa sổ sáng đèn
Em thơ ngồi học, mẹ hiền vá may
Cha tôi đi cuốc đi cày
Tôi yêu đồng ruộng đêm ngày nắng mưa
Chị tôi đi sớm về trưa
Tôi yêu lối cũ đường xưa trong làng
Mối tình thầm lặng tôi mang
Tôi yêu cô gái đã làm khổ tôi
Mai sau tôi có lìa đời
Tôi yêu nấm đất nơi tôi sẽ nằm…
58
Dù sống ở thành phố đã lâu, ba chị Ni mãi mãi vẫn là một người nhà quê.
Ông viết những bài thơ hoài niệm.
Ông ăn những món ăn trong hoài niệm.
Ông đặc biệt thích dưa món, cải chua, cà dầm, rau muống và những con cá ướp muối thật mặn.
Và không bữa cơm nào trước mặt ông thiếu chén nước mắm nguyên chất rót ra từ chiếc thùng thiếc to tướng gửi vào từ ngoài quê.
Với ông nước mắm có lẽ là điều vĩ đại nhất sau tình yêu.
Ở điểm này, dù rất thông cảm và kính trọng ông, tôi và thằng Binô không thể chia sẻ cùng ông được.
Tôi sẵn sàng cùng ông nếm trải cảm giác sầu muộn nhưng không thể nào nếm được những món ông ưa thích.
Bọn cún chúng tôi không thích dùng lưỡi và răng để khai quật lại lịch sử, ngay cả đó là lịch sử ẩm thực của một vùng đất.
Chúng tôi chỉ thích nhấm nháp tôm khô, phô mai, xúc xích và đặc biệt là các loại xương.
Kiểu ăn uống của ba chị Ni là kiểu ăn uống “bảo thủ”. Mẹ chị Ni bảo thế.
Ông cười:
– Một dân tộc bảo thủ trong ăn uống là một dân tộc giàu bản sắc. Mặn ngọt cay chua trong món ăn gợi lại mặn ngọt cay chua trong cuộc đời. Suy cho cùng con người ta ăn uống chủ yếu bằng tâm trạng.
Bọn cún chúng tôi không thế.Chúng tôi thưởng thức thức ăn bằng vị giác và khứu giác.
59
Nhân chuyện ăn uống của ba chị Ni, thằng Binô nghĩ ra trò chơi mới.
Nó hỏi tôi:
– Mày thích món ăn gì nhất?
Tôi đã định buột miệng “xúc xích” nhưng đến phút chót tôi đổi lại:
– Xương gà.
Với bọn tôi, một món ăn gọi là ngon bất buộc phải có cái gì đó để gặm.
Con người thích gặm nhấm lịch sử, gặm nhấm kỷ niệm. Chúng tôi thích gặm xương.
Qua nhiều đời, loài chúng tôi vẫn nuôi nấng thú vui này như nuôi nấng một phần không thể thiếu của cuộc sống.
Tóm lại, xương, thật là tuyệt!
60
Binô gọi trò chơi mới này là trò TỰ BẠCH.
Nó hỏi tiếp, vẻ dò xét:
– Nghề mơ ước của mày?
– Kéo xe.
– Kéo xe? – Binô mở to mắt nhìn tôi, có vẻ không tin vào tai mình.
– Ừ kéo xe.
Tôi gật đầu, kể cho nó nghe những gì tôi đã được xem về bọn chó kéo xe bên cạnh những con tuần lộc trên những khối tuyết trắng mênh mông.
Phải mất một lúc câu chuyện của tôi mới xuyên qua được vỏ não của Binô.
– Không được rồi, nó nói, nơi đó là Bắc Cực.
– Thì sao?
– Bắc Cực xa lắm, Binô nói trong khi nhìn tôi bằng ánh mắt tội nghiệp, chúng ta, nghĩa là trong đó có mày, không bao giờ có thể tới nơi đó được.
– Tới được!
– Không được!
– Bắc Cực dù ở tận đâu đâu
Đi hết ngày dài tới đêm thâu
Đi hoài như thế không ngừng nghỉ
Cũng có ngày tới được chứ sao!
Tôi hét lên, hùng hồn và lưu loát như thể đang đọc thơ trước quảng trường.
Tôi không có ý định bắt chước ba chị Ni. Tôi không nghĩ tôi sẽ làm thơ và làm được thơ. Nhưng những câu vần vèo đó tự động ráp lại trong tâm thức của tôi và bật ra như những mũi tên.
Bây giờ thì tôi hiểu tại sao những nhà cách mạng hay dùng thơ để bày tỏ khí tiết.
Nhà hiền triết Binô sững sờ trong một giây, rồi chớp mắt:
– Ờ, nếu làm đúng như vậy, mày sẽ tới được Bắc Cực.
